امروزه بیشتر مجله‌های علمی و پژوهشی از نویسندگان خود انتظار دارند مقاله خود را با LaTeX (بخوانید: لاتِک) تهیه کنند. مشهور است که کسانی که اولین بار یک فایل لاتک مبتنی را آماده میکنند، در میانه کار می‌گویند که دیگر از این نرم‌افزار استفاده نخواهند کرد؛ اما بعد از پایان کار به خود می‌گویند دیگر به هیچ عنوان به سراغ نرم‌افزارهایی مانند ورد (Microsoft office word) نخواهند رفت. ورد شاید برای حروف‌چینی نوشته‌های کوتاه، گزینه‌ای مناسب باشد؛ اما به هیچ وجه، در نوشته‌های بلند، انتظارات یک حروف‌چین حرفه‌ای را برآورده نمی‌کند؛ لذا جهت حروف‌چینی یک نوشته بلند که حاوی تعداد زیادی شکل، جدول، بخش‌، فرمول ریاضی و… باشد، بدون شک، لاتک می‌تواند یک انتخاب برای این کار به حساب بیاید.

لاتک چیست؟

TEX یک سیستم حروف‌چینی است که برای تولید نوشتار با کیفیت عالی علمی و ریاضی بسیار مناسب است. این سیستم همچنین برای تولید انواع دیگر نوشتار، از یک نامه ساده تا کتاب های چند جلدی مناسب است. LATEX از TEX به عنوان موتور حروف‌چین استفاده می‌کند.

تک (TEX) TEX

تک یک برنامه کامپیوتری است که هدف آن حروف چینی متن عادی و ریاضی است. تک به این صورت که امروزه مورد استفاده ما قرار گرفته، در سال ۱۹۸۲ انتشار یافت و در سال ۱۹۸۹ امکانات حمایت حروف ۸بیتی و دیگر زبان‌ها به آن اضافه شد. شهرت تک در این است که بسیار پایدار است، روی هر سیستمی قابل نصب است و به طور مجازی فارغ از اشکال است. نسخه کنونی تک ۳.۱۴۱۵۹۲ است که به عدد پی میل می‌کند.

Donald Knuth در سال ۱۹۷۸ میلادی، یکی از استادان برجسته علوم کامپیوتر در دانشگاه استنفورد آمریکا به نام دانلد کانوث (Donald Knuth)، هنگام بازبینی نسخه چاپی جلد دوم کتاب مشهورش به نام «هنر برنامه‌نویسی کامپیوتر»، از کیفیت بسیار پایین حروف‌چینی آن شوکه شد. به همین خاطر تصمیم گرفت که خود یک سیستم حروف‌چینی ابداع کند که برای حروف‌چینی متن‌های علمی، به خصوص متن‌هایی که دارای فرمول‌های ریاضی است، کیفیت بالایی داشته باشد. این سیستم، تِک (TeX) نام گرفت. البته ساخت چنین سیستمی که تمامی جنبه‌های حروف چینی را رعایت کند ۱۰ سال به طول انجامید! صرف این مقدار زمان، ارزشش را داشت؛ چون سیستمی به وجود آمد که نوشته‌های مختلف را با کیفیت بسیار بالایی، حروف‌چینی می‌کرد؛ اما این کیفیت حیرت‌آور، هزینه‌ای هم داشت و آن، پیچیدگی کار با این سیستم بود.

لاتک (LaTeX)

LaTeX لاتک یک بسته از ماکروها است که به نویسنده‌ها امکان حروف‌چینی و چاپ کارهایشان با با بهترین کیفیت و با استفاده از تعدادی طرح حرفه‌ای می‌دهد.

Leslie Lamport در سال ۱۹۸۵، ریاضی‌دانی به نام لسلی لامپرت (Leslie Lamport)، مجموعه‌ای از ماکروها را ایجاد کرد که به کاربر اجازه می‌داد به آسانی با تِک ارتباط برقرار کرده و با آن کار کند. او ۲ حرف اول نام خانوادگی خود یعنی LA را به TeX اضافه کرد و نام آن ‌را LaTeX گذاشت.

لاتک، به سرعت جای خود را در بین جامعه دانشگاهی باز کرد و بسته‌های متنوعی برای اضافه کردن امکانات جدید به آن نوشته شد؛ به طوری که امروزه به طور گسترده‌ای برای حروف‌چینی نوشته‌های علمی و پژوهشی از آن استفاده می‌شود.

کانوث به حدی به بی‌نقص بودن کارش اطمینان داشت که برای کسانی که اشکالی در تک پیدا و آن ‌را گزارش بدهند، جایزه‌ای ۲.۵۶ دلاری تعیین کرد که به صورت چک، به فرد تعلق می‌گرفت. این جایزه، هر سال دو برابر شده و در حال حاضر، مبلغ آن، ۳۲۷.۶۸ دلار است. البته این دست و دل‌بازی کانوث، باعث فقیر شدن او نشده است؛ چون از یک طرف، تعداد بسیار کمی باگ گزارش شده است و از طرف دیگر، کسانی که برنده این جایزه‌ها می‌شوند، به جای نقد کردن چک‌ها، آن‌ها را قاب گرفته و با افتخار روی دیوار اتاق‌شان نصب می‌کنند تا نشان دهند باگی را در تِک کشف کرده‌اند.

در مقاله بعدی، در مورد مزایا و معایت تک و لاتک بیشتر توضیح خواهم داد.